Sông Lẫm tiếng gọi địa phương, dịch ra tiếng Việt là vùng đất thụt ven núi. Đồng bào dân tộc Nùng thôn Sông lẫm sống bằng nghề nông, chủ yếu là trồng cây ngô lúa, chăn nuôi gia súc, gia cầm nhỏ và thảo quả trên rừng già.

Người Nùng đã đến đây định cư bao đời nay trong thôn không ai còn nhớ chính xác nữa, truyền thuyết người Nùng kể rằng ngày xưa người Nùng đi tìm miền đất mới, khu ở mới, đi mãi chỉ thấy thảo nguyên, núi cao không sống được. Đến một hôm đi đến gần vùng đất này gặp trời mưa to, nghe một tiếng sấm nổ to trên đình đồi núi, mọi người nhìn lên thấy một thác nước lớn trên trời đổ xuống trắng xoá làm thụt cả một khu đồi, tạo thành một bãi khá bằng phẳng và còn lại một phần thác nước nước lớn vẫn còn chảy gọi là thác sông Lẫm hiện nay Thế là người Nùng rủ nhau lên đây định cư, ở đây bốn mùa có nước, làm ruộng lúa nước tốt hơn trồng ngô nên chủ yếu sống bằng nghề trồng lúa nước. Muốn lên đến được đỉnh thác Sông Lẫm phải có người dẫn đường vì đường lên rất nhỏ, ngoằn ngoèo và có độ dốc cao ở xã Tả Củ Tỷ có 4 thác là Thác Nậm khẳm, thác Sông lẫm, thác Sáp ong và thác Con khỉ, trong đó đẹp và hùng vĩ nhất là thác Sông Lẫm.

Bản Sông Lẫm quanh năm mờ sương khói, bồng bềnh nơi đỉnh núi đại ngàn

Thác sông Lẫm(ảnh đồng nghiệp)

 Thác sông Lẫm đẹp nhất vào mùa nước đổ, tức mùa hạ và mùa thu, khi có những cơn mưa đầu mùa đổ xuống, dòng thác gầm lên vang trời. Thác Sông Lẫm cựa mình trong lòng núi, xuyên qua các cánh rừng già mù sương rồi như lao vụt từ trên trời xuống tạo thành 3 tầng thác, 4 mùa tung bọt trắng xóa như dải lụa trên trời rủ xuống. Dưới chân thác có những phiến đá với nhiều hình thù kỳ lạ như các bức tượng điêu khắc, người dân bản trước đây cho rằng đó là các báu vật của trời ban tặng. 

Không chỉ có vậy, Sông Lẫm nổi tiếng có chè Shan thơm ngon, còn nhiều cây chè cổ thụ có chất lượng cao, chè ở đây được trồng ở khe núi, bìa rừng. Hiện sông Lẫm có 25 ha cây chè, trong đó có 10 ha cây chè cổ thụ và 15 ha cây chè shan trồng mới… đem lại nguồn thu ổn định, xoá nghèo,  nâng cao đời sống bà con người dân tộc Nùng địa phương.

Với vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ, mặc dù đang trong quá trình nghiên cứu đầu tư phát triển du lịch của huyện Bắc Hà. Trong mấy năm qua, thác Sông Lẫm đã trở thành điểm đến hấp dẫn thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế đến khám phá, trải nghiệm. Chính vì vậy, hiện nay chính quyền địa phương đã và đang vào cuộc khảo sát, đẩy nhanh tiến độ thi công hoàn thiện tuyến đường du lịch cấp phối từ trung tâm xã lên thôn Sông Lẫm.. Đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, mở tua tuyến, kêu gọi đầu tư khai thác phục vụ du lịch nhằm đánh thức khu vực rừng nguyên sinh dòng thác trong mát nơi đại ngàn Sông Lẫm./.

Trọng Ngọc