1. Giới thiệu tổng quan về xã Nậm Khánh

Trước đây xã có tên gọi là “Nằm kengz”, theo tiếng dân tộc Dao “Nằm kengz” có nghĩa là “ Vướng nước ”. Sau nhiều năm người dân gọi lái đi thành Nậm Khánh.

            Nậm Khánh có vĩ độ: từ 22⁰23’21” đến 22⁰19’21” vĩ độ Bắc; kinh độ từ 104⁰18’18”đến 104⁰23’18” kinh độ Đông. Diện tích tự nhiên 2.548 ha.

 Nậm Khánh là một xã nằm ở phía Đông của huyện Bắc Hà. Phía Tây giáp xã Nậm Đét; phía Nam giáp Cốc Lầu; phía Bắc giáp Bản Liền; phía Đông giáp xã Nậm Lúc. Xã có địa hình bị chia cắt bởi đồi núi, các dãy núi có độ cao giảm dần và chạy theo hướng Đông bắc - Tây nam.

Toàn xã hiện có 211 hộ với 1.174 nhân khẩu, gồm 4 dân tộc sống rải rác tại 07 thôn bản (Nậm Khánh, Nậm Tồn, Nậm Táng, Làng Mới, Nậm Càng, Giàng Trù, Mà Phố). Trong đó dân tộc Dao chiếm hơn 60%, còn lại là dân tộc La Chí, Nùng, Kinh.

2. Tiềm năng, thế mạnh của xã Nậm Khánh

Nhân dân các dân tộc xã Nậm Khánh đã biết khai thác tiềm năng, thế mạnh về điều kiện tự nhiên để tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo. Nậm Khánh cũng là vùng phát triển kinh tế trọng điểm của huyện về cây quế. Diện tích trồng quế hiện tại của xã khoảng hơn 200 ha; có những hộ gia đình nguồn thu mỗi năm từ cây quế vài chục triệu đồng. Ngoài thế mạnh về cây quế, nhân dân trong xã còn tích cực trồng lúa, ngô, chè, chăn nuôi đại gia súc, trồng thuốc nam, khai thác tiềm năng du lịch...

Nậm Khánh cũng là nơi hội tụ những nét văn hoá độc đáo của đồng bào các dân tộc Dao, La Chí, Nùng. Dân tộc Dao xã Nậm Khánh chủ yếu là người Dao Tuyển. Đối với người Dao Tuyển chuyện ăn mặc của phụ nữ rất được coi trọng. Một bộ trang phục hoàn chỉnh gồm áo, yếm, xà cạp cùng đồ trang sức vàng bạc, khăn vấn đầu với nhiều loại hoa văn, hình ảnh cỏ, cây, hoa lá, các loài động vật... từ thiên nhiên được biến tấu thành những họa tiết trang trí cho bộ trang phục thêm đẹp và rực rỡ. Hoa văn trang trí trên y phục người Dao Tuyển không chỉ biểu hiện tính cần cù, nhẫn nại và bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú cùng con mắt thẩm mỹ về nghệ thuật, mà còn rất tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục cân đối hài hòa, vui tươi, trong sáng, góp phần tô điểm thêm cho vườn hoa trang phục đầy hương sắc của các dân tộc ở Bắc Hà.

Người Dao Tuyển ở xã Nậm Khánh vẫn còn giữ được những phong tục mang đậm nghi lễ truyền thống như đám cưới, ma chay, lễ cúng ma khô (cúng cho người mất), lễ cấp sắc…

Khác với nhiều dân tộc thiểu số, đám cưới của người Dao Tuyển không cầu kỳ về cỗ bàn hay hình thức bên ngoài, nhưng mọi thủ tục vẫn diễn ra theo đúng nghi lễ, từ việc thách cưới, mời cưới cho đến làm cỗ, rước cô dâu về nhà chồng nhưng mang đậm nét độc đáo riêng...Thường sau một năm ở rể (ở tại nhà cô dâu), hôn lễ mới được tiến hành; gia đình nhà gái chỉ thách cưới nhà trai 1 đôi gà trống đẹp, 1 lít rượu ngon để làm thủ tục lễ bái tổ tiên.  Cũng giống như nhiều dân tộc khác, việc đi đón dâu của người Dao Tuyển phải chọn được giờ đẹp, ngày lành tháng tốt; đoàn nhà trai đi rước dâu gồm đủ các thành phần, riêng phù dâu gồm một người trưởng thành và một cô gái trẻ khoảng 13-14 tuổi, đoàn còn có thêm một vài người hát giao duyên giỏi.  Đúng đến giờ tốt, nhà trai mới được vào nhà gái nhưng để vào được nhà cô dâu, nhà trai phải vượt qua vòng thử thách hát giao duyên với nhà gái từ 5 đến 6 bài. Lúc này, nhà gái đón nhà trai bằng một bữa ăn thịnh soạn và thầy cúng sẽ làm lễ tác duyên cho đôi bạn trẻ...

Người La Chí ở Lào Cai sinh sống tập trung chủ yếu ở thôn Nậm Táng, thôn Mào Phố xã Nậm Khánh. Đời sống kinh tế của người La Chí vẫn chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp là chính, họ cải tạo các sườn đồi, núi thành các thửa ruộng bậc thang để cấy lúa nước. Trong tập quán canh tác nông nghiệp của người La Chí luôn mang đậm nét tín ngưỡng như: lễ cúng cầu mùa, lễ cúng cơm mới, cúng trừ sâu bệnh, trong đó lễ cúng gọi hồn lúa là một trong những nghi lễ quan trọng mang nét văn hóa đặc trưng nhất trong hệ thống tín ngưỡng nông nghiệp của người La Chí. Theo tập quán canh tác của người La Chí, sau khi gia đình làm đất xong, trước khi cấy, gia đình phải làm lễ cúng gọi hồn lúa về nhập vào hạt giống, giúp cho cây trồng phát triển tươi tốt, gia đình có vụ mùa bội thu.

Ngoài những nét truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa các dân tộc Dao Tuyển, La Chí, Nậm Khánh còn được biết đến bởi nhiều cảnh đẹp thiên nhiên ban tặng, được tạo nên từ phong cảnh đồi núi và con suối Nậm Phàng.

Mặt hồ thuỷ điện Nậm Khánh và Nậm Phàng trải dài một màu xanh phẳng lặng, làm nên một cảnh quan nên thơ, tươi đẹp cho vùng đất Nậm Khánh. Đây cũng là điểm tham quan du lịch nổi bật, điểm đến thú vị của khách du lịch trong nước và quốc tế tại huyện Bắc Hà.

 Nậm Khánh còn là nơi khai thác, phát triển làng du lịch cộng đồng tại thôn Nậm Tồn, thôn Giàng Trù, thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu./.