Bắc Hà vốn nổi tiếng với chợ ngựa, giải đua ngựa truyền thống độc đáo,  thắng cố ngựa- một nét văn hóa, một thương hiệu của ngành du lịch , thu hút nhiều du khách đến chợ phiên Bắc Hà thưởng thức đặc sản truyền thống này

         Hạ về miền Cao nguyên trắng Bắc Hà nổi tiếng mùa hạ muôn sắc hoa, quả, mùa đào, mận tam hoa, tả van, lê chin… với nhiều món ăn độc đáo, những đặc sản lạ và hấp dẫn. Một trong những món ăn nhất định phải thử khi tới Bắc Hà đó là thắng cố. Là món ăn truyền thống của người Nùng, Mông được nhiều người yêu thích, đặc biệt là khách du lịch.

         Hiện nay, thắng cố ngựa ngon nhất phải kể đến thắng cố chợ văn hóa Bắc Hà - nơi còn giữ nguyên nét văn hóa dân tộc nguyên sơ, độc đáo, đặc sắc, được bình chọn là chợ hấp dẫn nhất Đông Nam Á năm 2009. Chợ được mở vào chủ nhật hằng tuần, thu hút hàng ngàn người dân khắp tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang đến mua bán, trao đổi hàng hóa. Đặc biệt, mỗi phiên chợ có nhiều khách du lịch quốc tế đến tham quan, tìm hiểu văn hóa, thắng cố ngựa và chợ trâu, ngựa và gia súc. 

         Gia đình chị Lù Thị Tươi, dân tộc Nùng xã Na Hối có 3 đời ông, cha và nay là vợ chồng chị Tươi theo nghề nấu thắng cố ngựa cũng đã hơn 10 năm qua. Chị Tươi thuê luôn một gian trong khu chợ ẩm thực thắng cố Bắc Hà để tiếp tục giữ nghề. Chị Tươi cho biết bản thân đã được truyền dạy và rất đam mê nên mặc dù bận kinh doanh, buôn bán nông sản; cốm Na lo, hoa quả, mình vẫn giành chiều tối thứ 7 và ngày chủ nhật để chế biến, nấu và phục vụ khách ngày chợ. Nói chung nhà mình có khách quen từ thời cha, ông và nay là mình, lại có thêm các món phụ trợ như lợn đen thả rông, gà đen…phục vụ đa dạng nhu cầu du khách. Nói chung làm nghề này thu nhập thêm đều đều ổn định, mỗi phiên chợ cũng lãi trên dưới 1 triệu đồng là số tiền khá lớn với nhà nông.

         Còn gia đình anh Phạm Anh Tuấn đã có 2 đời làm nghề bán thắng cố ngựa tại chợ văn hóa Bắc Hà. Đến anh Tuấn cũng đã có thâm niên 25 năm trong nghề và cái tên thắng cố Anh Tuấn đã trở nên nổi tiếng khắp miền cao nguyên trắng Bắc Hà nói riêng và du khách bởi thắng cố ngựa nhà anh Tuấn rất ngon, đa dạng món và mấy năm nay có riêng món “súng ngựa” luộc hoặc hấp trong chảo thắng cố được khách du lịch yêu thích đặt hàng trước và kể cả bán tại chợ đắt hàng bởi nhiều quán không có món độc này. Nhiều tín đồ ẩm thực ở Hà Nội, Phú Thọ, thành phố Lào Cai, nhất là Hà Giang, Yên Bái, thành phố Lào Lai và khách huyện... khi đi chợ Bắc Hà chủ nhật ra trực tiếp quán ở khu ẩm thực, hoặc về nhà hàng, nhà nghỉ, homestay Tuấn Anh của gia đình anh bán, kể cả  thường ngày để thưởng thức,  còn khách quen thì đặt hàng thông qua ship per, gửi qua các nhà xe để được thưởng thức mon ngon. Anh Tuấn cho biết: "Khách đến ăn tại nhà hàng hoặc tại chợ thì trước hết mình phải tiếp chu đáo, nồi thắng cố phải đầy đặn, về sản phẩm phải tươi ngon, nước chấm gia vị chuẩn thì sẽ lôi cuốn được khách. Mặt khác có thêm các món phù trợ như bánh ngô đúc, phở chua, lợn đen, gà oke… đáp ứng nhu cầu đa dạng du khách và trên hết món “sung ngựa” phải là súng ống của các con khỏe mạnh, có kích thước kha khá, tươi, luộc lên chắm với gia vị và nhâm nhi chén rượu ngô thì rất tuyệt, bổ và được cánh mày râu, nhất là khách du lịch “khoái”.

         Thắng cố ngựa là một món ăn nổi tiếng thu hút nhiều thực khách khi đến Bắc Hà. Đặc biệt vào ngày chợ phiên chủ nhật, khu ẩm thực chợ Bắc Hà luôn thu hút đông khách du lịch và thắng cố là món chính khách gọi. 

         Anh Nguyễn Đức Mạnh, du khách đến từ Hà Nội sau khi thưởng thức thắng cố tại quán Tuấn Anh trong khu ẩm thực chợ Bắc Hà cảm nhận. " Mình và các bạn lên Bắc Hà cuối tuần để trải nghiệm mận tam hoa và đi chơi chợ chủ nhật. Đã đến vùng đồng bào phải thưởng thức đặc sản của họ và thắng cố ngựa nổi tiếng nên đội mình ra tận khu chợ ẩm thực thưởng thức. Phải nói nhìn đã thấy ngon, ăn vào đậm đà thơm ngon đúng như Đài, Báo phản ánh”.

         Còn anh Lê Văn kiên cùng 7 bạn ở huyện Bảo Thắng tiếp giáp với Bắc hà, thường xuyên lên đây buôn bán, đi chơi mùa hoa quả và vẫn chọn khu ẩm thực thắng cố để bè bạn gặp gỡ. Anh Kiên chia sẻ; ‘hôm nay 3 gia đình an hem, bạn bè với 8 thành viên lên đây đi hái mận chơi chợ và vẫn tiếp tục giao lưu, ăn thắng cố ngựa, phở và uống rượu mận tam hoa, rất ngon, tuyệt vời, ăn lần nào vẫn thấy ngon. Tan chợ, cho 4 chị em và vợ chở 4 ông chồng, em chú để tránh vi phạm luật giao thông. Còn giờ mình cứ  xơi thắng cố ngựa, uống chén rượu ngô Bản phố ngâm mận tam hoa tuyệt vời đã!  ".

         Theo các già làng  ở vùng cao Bắc Hà kể lại: Món thắng cố ngựa ra đời từ khi người Mông, Tày, Nùng về Bắc Hà cư trú đã mấy trăm năm nay. Món này xuất hiện các chợ phiên vùng cao, đáp ứng nhu cầu ẩm thực, ăn uống của người Mông Bắc Hà, Si Ma Cai khi đi chợ. Nó gắn liền với đời sống vật chất - văn hóa - tinh thần của người Mông, Tày, Nùng Bắc Hà bao đời nay. Qua bát thắng cố thơm ngon, nghi ngút khói, chén rượu ngô thơm nồng, người ta bày tỏ, tâm sự tình cảm, chia sẻ buồn vui, kinh nghiệm sống, làm ăn...

         Ở Bắc Hà, cả người Mông, Tày, Nùng đều nấu thắng cố ngựa. Cách nấu thắng cố tuy đơn giản nhưng phải có kinh nghiệm, bí quyết riêng nấu mới ngon. Sau khi mổ ngựa, làm thịt sạch sẽ xong, tất cả "lục phủ ngũ tạng" của nó được chặt ra thành từng miếng. Trên bếp lửa rực hồng, một cái chảo cỡ lớn đặt sẵn. Tất cả các thứ như thịt thủ, thịt mông, xương đầu, xương chân, tim, gan, lòng... được đổ vào chảo cùng lúc, xào lăn, theo kiểu "mỡ ngựa rán ngựa". Đợi ít phút, miếng thịt se se cạnh, người ta đổ nước vào chảo và cứ thế ninh sôi sùng sục hàng tiếng đồng hồ. Ngoài muối và chút ít mì chính, gia vị cho món thắng cố cần phải có thảo quả, địa điền nướng thơm, tán nhỏ, ướp vào thịt trước lúc đem xào. Khi thắng cố chín kỹ, các thứ gia vị bổ trợ cho nhau tạo nên một thứ hương vị đặc trưng và quyến rũ. Theo làn gió núi, mùi thắng cố lan tỏa từ đầu đến cuối chợ như mời gọi, chèo kéo mọi người, không một lời rao bán, một hình thức quảng cáo nào hiệu quả hơn.

         Trước đây, chợ Bắc Hà chủ yếu là các lều quán tạm bợ được dựng lơn, lợp rơm, không vách, người ta đặt chảo thắng cố ở chính diện lều, xung quanh có thể bày bán là những tấm ván, có quán không có bàn, lấy các viên gạch hay đá nhẵn thay ghế, tất cả mọi người ngồi quây quần bên chảo thắng cố. Thắng cố được múc ra một cái bát sứ to, mỗi người một đôi đũa gắp chung, không bát con, bên cạnh là một ống tre đựng ớt để chấm, chai rượu và mấy ống tre nhỏ để rót rượu uống.

         Còn bây giờ chợ được xây dựng khang trang hơn, có riêng khu ẩm thực bán thắng cố có bàn ghế bằng gỗ ngồi, có bát con riêng, nhưng vẫn chung một bát thắng cố to và cải tiến có cả nồi lẩu đựng thắng cố múc ra từ chảo, bật bếp ga để lúc nào thắng cố cũng nóng, thơm, nhúng rau sạch ăn kèm. Đã là đàn ông nếu ăn thắng cố nhất thiết phải uống rượu, người Mông Bắc Hà có câu: "Ăn thắng cố ngựa mà không uống rượu ngô Bản Phố coi như không phải là ăn thắng cố". Dù tửu lượng không kham nổi dăm, bảy bát sành cũng cố cạn đôi, ba chén sứ kẻo phí phạm cả cuộc vui. Phụ nữ và trẻ em ăn thắng cố với cơm nắm hoặc mèn mén (bột ngô xay nhuyễn, hấp chín) mang theo. Bên bàn thắng cố, một ngàn lẻ một thứ chuyện được đề cập; nhiều nhất và rôm rả nhất là chuyện về nương rẫy, về săn bắn, về làng bản, về dâu con, trao đổi kinh nghiệm làm ăn… Với các chàng trai bản, thôn nữ, đây là cơ hội tuyệt vời để làm quen, kết bạn, yêu đương và qua những buổi này đã có nhiều đôi quen nhau, yêu đương, nên duyên vợ chồng. Thật ra thắng cố ngựa Bắc Hà vốn đã ngon nhưng ngon hơn và trở lên nổi tiếng, hấp dẫn là nhờ không khí của chợ sôi động, náo nhiệt, ẩm thực trong môi trường đông người, đông bè bạn, anh em, người thân…

         Còn vài ngày nữa là tới Festival cao nguyên trắng Bắc Hà  mùa hè năm 2023 với sự kiện chính  " giải đua ngựa truyền thống mở rộng lần thứ 16” , diễn ra ngày 03- 11/6/2023, tại trung tâm chợ văn hoá huyện tổ chức các hoạt động  ẩm thực địa phương,  thắng cố ngựa, mời bạn đến với cao nguyên Bắc Hà mùa mận tam hoa chín đỏ, đến với giải đua ngựa truyền thống độc đáo và đừng quên ghé thăm chợ Bắc Hà thưởng thức thắng cố ngựa đặc sản được nấu bằng chiếc chảo gang lớn, cạnh chảo thắng cố kỷ lục gui net Việt Nam, nhâm nhi chén rượu ngô Bản Phố thơm nồng hương vị núi rừng, bạn sẽ có chuyến đi đầy ấn tượng, cảm xúc, ý nghĩa, bổ ích trong dịp hè này./.

Trân trọng giới thiệu;

Hàng tuần vào chủ nhật chợ phiên Bắc Hà bắt đầu từ 8 giời sáng đến 14 giờ chiều, khu ẩm thực, nhất là thắng cố ngựa luôn hút khách thưởng thức

Chị Lù Thị Tươi vẫn theo nghiệp cha ông, miệt mài giữ gìn và đưa hương vị thơm ngon thắng cố ngựa Bắc Hà đến với du khách

Khu bán thắng cố tại chợ phiên Bắc hà của gia đình anh Phạm Tuấn Anh luôn hút khách, nhất là khách nữ bởi thắng cố ngon và quán anh là trong số ít có hàng hiếm “súng ngựa’ thơm ngon, bổ dưỡng, bổ dương thịnh âm nên được khách du lịch thích thú.

Anh Nguyễn Đức Mạnh, du khách đến từ Hà Nội thưởng thức thắng cố tại chợ và cùng bạn bè mua them nhiều bát thắng cố để túi và cất ngăn đá mang về Hà Nội đãi bạn.

Hầu hết các chủ quán tại Bắc Hà đều có thêm các món phù trợ như bánh ngô đúc, phở chua, lợn đen, gà oke… đáp ứng nhu cầu đa dạng du khách

Khu ẩm thực, nhất là thắng cố Bắc hà đã và đang hút khách du lịch, người dân khi đi chợ, đến với miền cao nguyên trắng Bắc Hà, nhất là nữ du khách vừa thưởng thức,