Hằng năm, khi mận tam hoa đã vào cuối vụ thu hoạch, cũng là lúc các xã vùng cao khu vực trung và thượng huyện Bắc Hà bước vào vụ thu hoạch mận Tả Van hay còn được gọi là mận “máu”. Vụ thu hoạch năm 2024 này, nhờ thời tiết, khí hậu thuận lợi, cây mận Tả Van sinh trưởng và phát triển khá tốt, sai quả hơn vụ trước, được mùa, giá mận tả van ổn định, tạo thêm thu nhập đáng kể cho bà con nông dân.
Vùng cao Tả Văn Chư- Bắc Hà vào mùa thu hoạch mận tả van
Miền cao nguyên trắng Bắc Hà hiện nổi tiếng với thương hiệu sản phẩm du lịch mận Tả Van thường được trồng nhiều ở các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc Mông khu vực thượng huyện mà nổi tiếng nhất là vùng cao Tả Văn Chư với mùa xuân hoa trắng tinh khôi, mùa hạ trái chín, thu hút đông đảo khách du lịch. Đây là loại mận quả bé nhất trong số các loại mận địa phương ở Lào Cai, có nguồn gốc tại xã Tả Văn Chư. Người dân còn gọi là mận máu, chỉ bé như quả mơ, khi chín có màu đỏ rực, phớt phấn trắng, bên trong ruột đỏ, có vị thơm, ăn giòn ngọt pha lẫn vị chua tự nhiên được khách ưa chuộng nhất.
Toàn huyện Bắc Hà có trên 350ha cây mận địa phương, chủ yếu là mận Tả Van với diện tích trên 250ha. Trong đó diện tích đang cho thu hoạch khoảng 200ha…, tập trung chủ yếu ở các xã thượng huyện, như xã Tả Văn Chư với 110 ha, còn lại là xã Lùng Cải, Lùng Phình, Na Hối, Bản Phố… Mùa mận năm nay nhờ điều kiện khí hậu, thời tiết thuận lợi, cây mận Tả Van sinh trưởng và phát triển khá tốt. Tùy từng hộ trồng mận ở các xã có vườn, đồi mận nằm ở vị trúi khuất gió hoặc dính gió và điều kiện chăm sóc mà cây mận đậu quả ít hoặc nhiều song về cơ bản tỷ lệ đậu quả cao so với vụ trước.
Nhiều người dân trồng mận tại các xã Tả Văn Chư, Bản Phố, Lùng Cải, Na Hối đã chủ động đem mận ra chợ huyện bán và gửi xe về Lào Cai, Hà Nội... Anh Giàng Seo Dìn, hộ trồng mận ở xã Lùng Cải cho biết nhà mình trồng hơn 70 cây mận tả van đã và đang cho thu hoạch. Năm trước mình được gần tấn mận. Năm nay cơ bản được mùa song đồi mận nhà mình bị dính gió bão nên không sai như trước. Cũng may vẫn còn đậu quả trung bình. Mình chở mận ra chợ bán được 4 tạ mận xô với 02 mức giá 20-25 ngàn đồng/kg, được gần 10 triệu đồng. Nói chung trồng cây mận này có thu nhập thêm ổn định.
Mận Tả van được bày bán tại khu vực chợ hoa quả- chợ văn hóa Bắc Hà được người tiêu dung ưa chuộng
Hiện tại thị trường Bắc Hà, giá mận xô từ 10.000 - 15.000 đồng/kg, mận chọn từ 20.000 - 30.000 đồng/kg và mận ngố từ 35- 50 ngàn đồng/kg. Đây là mức giá khá cao, duy trì ổn định nhiều vụ qua đã tạo niềm tin cho người dân giữ gìn, chắm sóc và phát triển cây mận tả van.
Đặc biệt, rất nhiều khách hàng và đại lý quen đặt hàng qua điện thoại, Zalo, Facebook, nhờ đó bà con thu được lợi nhuận cao hơn mà không phải thông qua khâu trung gian, không bị tư thương ép giá.
Thủ phủ mận tả van Bắc Hà là xã Tả Văn Chư nằm cách trung tâm huyện lỵ về hướng tây bắc độ khoảng 15 km, giao thông thuận lợi. Đã trở nên quen thuộc khi mùa hoa đến hằng năm vào dịp cuối xuân tầm giữa đến cuối tháng 2 dương lịch, Tả Văn Chư bước vào mùa hoa mận tả van nở trắng tinh khôi, mùa hạ mùa trái chín đỏ đồi, hút khách du lịch.
Đến nay, xã Tả Văn Chư có 110 ha cây mận tả van... diện tích cho thu hoạch khoảng 80 ha, hàng năm thu hoạch đem lại nguồn thu đáng kể cho đồng bào Mông nơi đây. Đặc biệt cuối năm 2023 sản phẩm quả mận tả van đã được công nhận sản phẩm Ocop 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội mới phát triển bền vững vùng chuyên canh mận tả van gắn với du lịch. Ông Giàng Seo Sáng phó chủ tịch UBND xã Tả Văn Chư cho biết: “Năm nay về cơ bản qua đánh giá của chính quyền và người dân mận tả van được mùa hơn vụ trước. Thời tiết thuận lợi, mưa thuận gió hòa, không dính mưa đá… tùy từng hộ nằm ở các vị trí khuất gió, đầu tư chăm bón mà tỷ lệ đậu quả cao hay trung bình. Hiện mận đã chín, bà con thu hoạch mang ra chợ bán, nhiều hộ bán cả vườn cho khách, tư thương từ huyện lên mua, một số khách du lịch đã đến tận đây để chụp ảnh và mua mận”.
Nhờ mận Tả Van được mùa, năng suất cao nên những hộ trồng nhiều mận đều có thu nhập khá. So với trồng lúa, ngô thì cây mận Tả Van thu nhập cao hơn nhiều. Hộ gia đình anh Giàng Seo Sì, thôn Lả Gì Thàng, xã Tả Văn Chư là 1 trong số hộ trồng nhiều mận tả van, với gần 300 gốc mận đã được 3 - 15 năm tuổi, trong đó hơn 200 gốc đang cho thu hoạch. Anh Sì chia sẻ: Nhà mình đã hái bán hơn 50 kg mang ra chợ bán với giá 30- 35 ngàn đồng/kg, hiện vẫn còn nhiều và mình sẽ thu dần để mang ra chợ bán. Năm nay nói chung được mùa hơn các vụ trước, cây mận sai quả hơn và có đủ loại quả mận xô, chọn. Vụ này gia đình sẽ có nguồn thu khá. Nói chung giữ cây mận cũng được, có thêm thu nhập từ quả. Lúc nở hoa có nhiều khách du lcihj lên đây tranh thủ bán hàng, nước giải khát, cành mận trắng…
Giống mận Tả Van ở Bắc Hà chỉ trồng được ở các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc Mông ở khu vực thượng huyện Bắc Hà, trong đó xã Tả Văn Chư chiếm trên 40% diện tích, sản lượng. Ngoài ra giống mận này cũng được trồng ở các xã Hoàng Thu Phố, Bản Già, Lùng Cải, Lùng Phình, Na Hối… Trước đây, diện tích mận Tả Van và mận địa phương lên đến gần 300ha, nhưng do khí hậu nóng dần lên, một số cây già cỗi đã chết, trong khi cây mận không phải chỗ nào cũng trồng được nên diện tích mận bị giảm mạnh chỉ còn hơn 30ha. Thông qua nguồn vốn Chương trình 135 và nghị quyết 30a của Chính phủ, chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, mấy năm gần đây, huyện Bắc Hà đã quan tâm triển khai đầu tư thực hiện chương trình phát triển cây ăn quả ôn đới chất lượng cao. Qua đó dã vận động đồng bào Mông ở các xã khu vực thượng huyện trồng mới hơn 300ha, nhờ đó tổng diện tích trồng mận Tả Van toàn huyện hiện đạt trên 350ha, góp phần giúp bà con vùng cao Bắc Hà giảm nghèo bền vững.
Việc phát triển vùng chuyên canh cây ăn quả ôn đới nhất là cây mận Tả Van đã và đang đem lại lợi ích kép, vừa tạo thêm thu nhập cho bà con nông dân người dân tộc thiểu số, góp phần giảm nghèo bền vững, đồng thời góp phần tạo thêm sản phẩm du lịch đặc trưng Bắc Hà, để mỗi mùa xuân rực rỡ màu trắng tinh khôi của hoa mận tả van, mùa hạ trái mận tả van chín đỏ, thu hút khách du lịch đến thăm quan, trải nghiệm và có thêm ấn tượng sâu đậm về đất và nguời vùng cao Bắc Hà./.