Vào ngày cuối tháng Giêng Âm lịch, người Mông ở xã Tả Văn Chư, huyện Bắc Hà (Lào cai) tổ chức lễ cúng thần rừng để cầu an lành cho con người, súc vật và cỏ cây. Đây là nghi lễ truyền thống gắn con người với thiên nhiên, mang giá trị nhân văn sâu sắc, đồng thời nâng cao ý thức của người dân địa phương trong việc bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ rừng nguyên sinh Tả Văn Chư- nơi có danh lam thắng cảnh quốc gia Động thiên long, tạo điều kiện phát triển du lịch cộng đồng, góp phần giảm nghèo, phát triển kinh tế- văn hóa- xã hội địa phương.

 Bà con người Mông thôn Lả Gì Thàng, xã Tả Văn Chư tổ chức lễ cũng rừng gắn với chương trình sắc mận cao nguyên trắng Bắc Hà năm 2023 diễn ra trong 02 ngày 18-19/2.

         Theo lịch, đúng vào ngày 19/02/2023 (tức ngày 29 tháng Giêng), tại 7/7 thôn của xã Tả Văn Chư, đồng bào Mông long trọng tổ chức lễ cúng rừng. Theo quan niện của người Mông nơi đây, thần rừng, thần cây, thần suối là những vị thần giúp người Mông xua đuổi thú dữ, cho gỗ làm nhà, cho nguồn nước uống. Đặc biệt, lễ cúng rừng được xem như một cuộc họp tổng kết của thôn về công tác bảo vệ rừng, có sự tham gia của tất cả các chủ hộ trong thôn, cán bộ lãnh đạo cấp ủy, chính quyền xã. Việc thực hiện các qui ước, hương ước về bảo vệ rừng, phát triển kinh tế- văn hóa- xã hội, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, bảo đảm an ninh trật tự thôn bản,…đều được đem ra bàn bạc công khai... ông Giàng Seo Sáng, phó chủ tịch UBND xã Tả Văn Chư cho biết thêm đặc biệt lễ cúng rừng năm nay gắn với tổ chức chương trình " Sắc mận cao nguyên trắng” Bắc Hà  năm 2023 vào ngày 18- 19/2 nhằm tạo thêm điểm đến trải nghiệm “Lễ cúng rừng” của dân tộc Mông tại các thôn bản; từ 11h30’ – 16h00 ngày 19/2, tìm hiểu về bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Mông, trải nghiệm, tham quan các vườn hoa mận trắng tinh khôi tại các thôn, bản,

         Để tiến hành lễ cúng rừng, trước đó dân làng đã họp và tổ chức quyên góp tiền mua lợn, gà, rượu, hương thơm, vàng mã và bầu ra người chủ lễ, chủ rừng. Người chủ lễ còn gọi là thầy cúng phải là người có uy tín, hiểu biết về phong tục tập quán, giữ trong mình những văn hóa truyền thống của cộng đồng dân tộc mình. Người chủ rừng phải là người nhiệt tình, được dân làng quý mến, tin tưởng và đại diện cho dân làng chuẩn bị lễ cúng, thực phẩm cho buổi lễ. Khi chọn được ngày tốt để cúng thần rừng, ngay từ sáng sớm, bà con tập trung tại khu vực rừng cấm của thôn để chuẩn bị các lễ vật dâng lên thần rừng.

         Buổi lễ với những nghi thức độc đáo, trang nghiêm được diễn ra ở cửa rừng, bàn thờ cúng bằng tre được đặt dưới gốc cây cổ thụ. Lễ vật dâng tế thần rừng gồm một con gà trống lông màu trắng, 4 chén rượu, hương và giấy bản.

         Các lễ vật này được cúng dâng Thần rừng hai lần, cúng khi con vật còn sống và sau khi đã chế biến chín. Mỗi lần cúng đều có bài cúng riêng và tương ứng với một thời gian nhất định trong buổi lễ.

         Trước khi con vật được đem đi chế biến chín để cúng lần thứ hai thì thầy cúng cắt tiết gà rồi lấy lông gà nhúng vào bát tiết dán lên gốc cây cổ thụ để báo với thần rừng là dân làng đã dâng lễ vật lên thần rừng. Có như vậy mới linh nghiệm và thần rừng mới chấp nhận. Trong không khí linh thiêng của trời đất, người chủ lễ kính cẩn thay mặt bà con dân bản dâng lễ vật, quì lạy bốn phương trời, tám phương đất, khấn mời thần rừng về hưởng lễ và chứng kiến cho lòng thành kính của dân làng, phù hộ cho làng bản trừ hết những xấu xa, vận hạn, con người vật nuôi được khỏe mạnh, mùa màng tươi tốt, mưa thuận gió hòa.

         Thầy Mo Thào Seo Phừ, người cao tuổi có uy tín trong cộng đồng người Mông thôn Sừ Mừn Khang- Xà Ván xã Tả Văn Chư cho biết: "Lễ cúng rừng là nghi lễ quan trọng nhất của người Mông, cầu mong thần rừng phù hộ sức khỏe, gia đình hạnh phúc, cầu mong thần rừng trong năm không nổi giận để những cánh rừng sinh sôi nảy nở, nuôi sống con người. Bên cạnh đó, lễ cúng rừng còn là thông điệp để người dân luôn yêu quý rừng, không chặt phá rừng hoặc gây ra những vụ cháy rừng khi đốt lương, làm rẫy".

Thầy mo Thào Seo Phừ, người cao tuổi có uy tín trong cộng đồng người Mông thôn Sừ Mừn Khang- Xà Ván xã Tả Văn Chư tiến hành nghi thức cúng rừng

         Sau phần lễ, bà con dân bản ngồi tập trung ở khu đất trống để trưởng thôn, cán bộ xã triển khai các chỉ thị, nghị quyết, kế hoạch phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, vận động nhân dân đoàn kết giúp đỡ nhau trong lúc hoạn nạn khó khăn.

Bà con người Mông thôn Lả Gì Thàng xã Tả Văn Chư tập trung nghe tuyên truyền, phổ biến luật bảo vệ rừng, quy ước, hương ước thôn về bảo vệ rừng

         Lễ hội cúng rừng là một trong những nghi lễ truyền thống đẹp của người Mông, ngoài ý nghĩa tâm linh, nghi lễ cúng thần rừng còn có vai trò to lớn trong việc gắn kết cộng đồng dân tộc, gắn con người với thiên nhiên vì vậy đã trải qua nhiều thế hệ song lễ hội cúng thần rừng của người Mông vẫn còn nguyên giá trị và còn được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Sau các nghi lễ một bản hương ước về bảo vệ rừng sẽ được người dân trong thôn thống nhất và mọi người đều phải có trách nhiệm thực hiện, anh  Sùng Seo Lờ thôn Sà Ván- Sừ Mừn Khang, xã Tả Văn Chư cho biết việc tham dự lễ cũng rừng với anh em, họ hàng và bà con trong thôn, mình và mọi người được nghe phổ biến nội quy, quy định bảo vệ rừng và quy ước thôn, mình thấy rừng có vai trò quan trọng của việc bảo vệ rừng, mình và mọi người sẽ không phá rừng bừa bãi, tham gia các chương trình trồng rừng, trồng cây xanh, tham gia dự án trồng rừng kinh tế, trồng cây thông và trồng cây mận tả van, cây lê phủ xanh đất trống đồi núi trọc, mình thấy có một số hộ trồng 3 loại cây này đã có nguồn thu khá lớn, bây giời gia đình mình và các hộ còn lại sẽ trồng những loại cây này"

         Xã Tả Văn Chư cách trung tâm huyện lỵ Bắc Hà về hướng tây bắc độ khoảng 12 km, giao thông thuận lợi, đi lại nhanh chóng, dễ dàng… Nơi đây nổi tiếng có phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ, nên thơ, với danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia- động Thiên Long, rừng nguyên sinh Tả Văn Chư. Đặc biệt đây là vùng chuyên canh cây ăn quả ôn đới số 1 của huyện Bắc Hà, nổi tiếng trong nước và Quốc tế với  mùa xuân đẹp rực rỡ sắc màu, mùa hoa mận tả van, hoa lê xanh cổ thụ trăm năm tuổi, nở trắng tinh khôi, cả vùng được bao phủ bởi màu trắng tinh khiết của hoa mận tả van. Bức tranh phong cảnh rừng mận Tả Van, lê  trắng, hoà lẫn sương mù, mây khói trắng tạo cho mùa xuân rẻo cao Tả Văn Chư vẻ đẹp nên thơ, huyền ảo, lãng mạn, ông Giàng Seo Sáng, phó chủ tịch UBND xã Tả Văn Chư nhấn mạnh việc bảo vệ rừng có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với địa phương và thông qua lễ cúng rừng, cấp ủy chính quyền phổ biến, quán triệt luật, quy ước, hương ước bảo vệ rừng, trong đó tập trung phổ biến ý nghĩa của việc bảo vệ danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia Động Thiên Long, rừng nguyên sinh Tả Văn Chư; việc giữ rừng chắn gió, điều hòa khí hậu, giữ nước giúp giữ gìn môi trường khí hậu phù hợp để các loại cây ăn quả ôn đới tồn tại,  phát triển đem lại lợi ích kép, vừa tạo nguồn thu cho đồng bào, hút khách du lịch trải nghiệm.

Gắn với chương trình sắc mận cao nguyên trắng Bắc Hà, ngày chủ nhật đã có không ít khách du lịch đến tham gia lễ cúng rừng của đồng bào Mông

         Lễ cúng rừng của đồng bào Mông xã Tả Văn Chư còn hàm chứa ý nghĩa nhân văn sâu sắc, mỗi khu rừng sau đó sẽ được người dân chăm sóc như báu vật của làng. Đây không chỉ là một nghi lễ độc đáo mà còn góp phần bảo vệ các giá trị vật chất, tinh thần trong cộng đồng làng bản, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường sinh thái bền vững, nâng cao ý thức của người dân địa phương trong việc bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ rừng nguyên sinh Tả Văn Chư- nơi có danh lam thắng cảnh quốc gia Động thiên long, tạo điều kiện phát triển du lịch cộng đồng, góp phần giảm nghèo, phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới vùng cao Tả Văn Chư ngày một khởi sắc ấm no, trù phú trên miền cao nguyên trắng Bắc Hà.

Việc giữ rừng, bảo vệ nguồn nước giúp điều hòa môi trường khí hậu, chắn gió là điều kiện quan trọng để cây mận địa phương, tả van, cây lê tồn tại, phát triển đem lại lợi ích kép ở vùng cao Tả Văn Chư.