Ngay từ sáng sớm, trên tất cả các nẻo đường đến sân vận động trung tâm huyện, hàng ngàn du khách và người dân địa phương háo hức đến cổ vũ và trực tiếp theo dõi giải đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà năm 2013. Thời tiết tại trung tâm thị trấn Bắc Hà trong ngày 08/06, dao động trong khoảng 28 – 30⁰c, phù hợp với tổ chức một sự kiện thể thao văn hóa dân tộc,  khán đài đã chật cứng khán giả trước khi vòng loại chính thức diễn ra. Theo thông tin từ Ban tổ chức, tham gia giải đua ngựa năm nay có 75 nài ngựa đến từ các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Bắc Hà, huyện Simacai và huyện Xín Mần tỉnh Hà Giang. Tăng 12 nài ngựa so với giải năm 2012. Các nài ngựa đều tập trung từ rất sớm tại sân vận động trung tâm huyện để trao đổi và học hỏi kinh nghiệm trước khi bắt đầu thi đấu. Nhiều nài ngựa đến từ các huyện xa như Simacai - tỉnh Lào Cai, huyện Xí Mần tỉnh Hà Giang đã được Ban tổ chức bố trí khu vực chăm sóc, tập luyện chu đáo. Chính vì vậy, các nài ngựa đều cảm thấy thoải mái, tự tin và sẵn sàng tham gia giải với mong muốn đạt thành tích cao nhất.

Đúng 08h30’, vòng loại giải đua ngựa Bắc Hà năm 2013 đã chính thức được khai cuộc. Ở  vòng đấu loại có 16 lượt đua, mỗi lượt đua chọn 2 nài ngựa có thành tích xuất sắc để tham gia vòng bán kết. Tại giải năm nay, các vận động viên đều được trang bị trang phục đồng nhất gồm mũ bảo hiểm, giầy ba ta trắng, áo phông có số; Hạ tầng sân bãi được đầu tư đáp ứng được khoảng 7.000 chỗ ngồi. Theo quan sát của chúng tôi, mặc dù là vòng đấu loại nhưng kịch tính của giải đấu đã thể hiện ngay ở những lượt đua đầu tiên, nhiều nài ngựa đã có sự luyện tập và chuẩn bị chu đáo trước giải đua, nên đã lập thành tích cao ngay từ vòng loại. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn những vận động viên và những kỵ mã thường ngày chăm chỉ lên nương, lên đồi làm nương làm rẫy, tăng gia sản xuất, có ít thời gian luyện tập nên khi xuống trường đua đã hoảng loạn, chạy không đúng đường đua đã tạo nên những pha hài hước những cũng đầy nguy hiểm. Tuy nhiên sự không chuyên nghiệp đó đã khẳng định tinh thần “thượng võ” của môn thể thao  truyền thống “đua ngựa vùng cao” đồng thời góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống độc đáo có một không hai ở vùng cao Bắc Hà.

Đây là năm thứ 7 liên tiếp, huyện Bắc Hà tổ chức giải đua ngựa và đã trở thành một hoạt động thể thao truyền thống vào tháng sáu hàng năm. Tạo điểm nhấn thu hút du khách đến tham quan, tìm hiểu và khám phá vùng đất “Cao nguyên trắng”. Theo đánh giá của Ban tổ chức, giải đua ngựa năm nay đã thu hút số lượng vận động viên cũng như các đoàn tham gia thi đấu nhiều nhất từ trước đến nay. Trong đó, có 2 địa phương lần đầu tiên tham gia giải là xã Cốc Ly và Lùng Phình. Đoàn có số lượng nài ngựa tham gia đông nhất là xã Na Hối với 20 nài ngựa, Bản phố 15 nài ngựa và Tả Van Chư 7 nài ngựa. Tại vòng loại (ngày 8/6) đã có  32 nài ngựa xuất sắc lọt vào thi đấu vòng bán kết (huyện Bắc Hà có  29 nài ngựa, huyện Si Ma Cai  2 nài và  huyện Xín Mần tỉnh Hà Giang có 1 nài ngựa). Tại vòng loại ở cự ly 1.900m, đương kim vô địch và á quân giải năm 2012 (Vàng Văn Huỳnh và Vàng Văn Cương  xã Na Hối - Bắc Hà ) đã bứt phá ngoạn mục với thành tích 2’33’’ và 2’36’’, thành tích thi đấu tốt nhất tại vòng đấu loại năm nay.

 *Chung kết giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà 2013.

 Sáng 9/6, ngay từ 6h sáng trên các nẻo đường chính của huyện, như Ngọc Uyển, 20 - 9, người và xe nườm nượp “chảy” về sân vận động trung tâm huyện để tìm được chỗ ngồi ưng ý nhất. Trước giờ khai mạc 30 phút, sân vận động trung tâm huyện Bắc Hà không còn một chỗ trống, chật cứng khán giả, mọi chỗ quanh sân (có thể xem được) đều được người dân lựa chọn để cổ vũ cho giải.  Sức nóng trong sân không ngừng tăng lên, người xem sôi nổi trao đổi, bình luận, dự đoán về những chiến mã sẽ giật giải  hôm nay.

 Đúng 8 giờ, Lễ khai mạc Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà năm 2013 diễn ra trong không khí sôi động. Đến dự và cổ vũ cho Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà năm 2013 không chỉ có du khách mà còn có sự hiện diện của đồng chí Nguyễn Hữu Vạn, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Lào Cai; đồng chí Phạm Văn Cường - Chủ tịch HĐND tỉnh, đồng chí Nguyễn Văn Vịnh - Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cùng đại biểu khách mời và  trên 2 vạn khán giả đến cổ vũ.

Sau phần khai mạc, 32 kỵ mã đã diễu hành vòng quanh sân vận động để chào khán giả và biểu dương tinh thần thi đấu. Tiếp đó, các kỵ mã bước vào cuộc đua tranh quyết liệt. Tại vòng bán kết (1-32), các vận động viên được chia thành 8 lượt đấu, mỗi lượt chọn 2 vận động viên xuất sắc để vào vòng chung kết (1/16). Sau 8 lượt tranh tài hấp dẫn, đã có 16 vận động viên đạt thành tích cao ở mỗi lượt tham gia vòng chung kết Mở màn cho vòng 1/16 là trận đua vô cùng hấp dẫn, bởi có sự góp mặt của 2 ứng cử viên cho chức vô địch, như Vàng Văn Cương, Vàng Văn Quyết. Sau hiệu lệnh của trọng tài, các kỵ mã bước vào cuộc đua vô cùng quyết liệt. Cái tên được đánh giá cao hơn là Vàng Văn Cương đã giành quyền vào vòng sau khi giành chiến thắng thuyết phục trước đối thủ. Lượt trận thứ 4 cũng được cho là vô cùng hấp dẫn và nhận được sự cổ vũ nhiệt tình từ hàng vạn người hâm mộ có mặt trên sân. Vàng Văn Thức, nhà vô địch Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà năm 2010 được đánh giá cao hơn hẳn so với các đối thủ. Sự có mặt của nhà cựu vô địch đã gây được sự chú ý đặc biệt của người hâm mộ. Cuộc đua diễn ra đúng như kỳ vọng của người hâm mộ, Vàng Văn Huỳnh có chiến thắng thuyết phục giành quyền vào vòng sau. Có mặt trên sân chứng kiến lượt trận thứ 7 cùng sự cổ vũ vô cùng nhiệt tình của người hâm mộ trên sân, chúng ta dễ dàng nhận thấy đây là một trong những lượt trận hấp dẫn nhất của giải đấu. Mặc dù không được đánh giá cao, nhưng nỗ lực cùng sự khéo léo đã giúp Sùng Seo Sèng về nhất, giành quyền vào vòng sau.

Lượt trận thứ 8 có sự góp mặt của Vàng Văn Huỳnh, nhà đương kim vô địch. Mặc dù mùa giải này phải cạnh tranh với nhiều đối thủ nặng ký, nhưng Huỳnh vẫn được giới chuyên môn và người hâm mộ đánh giá rất cao, là một trong những ứng cử viên sáng giá cho chức vô địch. Đúng như dự đoán, ngựa đua của Vàng Văn Huỳnh đã băng băng cán đích ở vị trí thứ nhất, giành quyền vào vòng trong. Sau khi chọn ra 16 vận động viên vào vòng bán kết, Ban tổ chức tiếp tục chia ra làm 4 lượt đua, tìm ra 4 vận động viên xuất sắc nhất để vào thi đấu chung kết tranh giải nhất, nhì, ba.

Trận chung kết là cuộc đua giữa những vận động viên sáng giá, nhà vô địch của các mùa giải, những cái tên Vàng Văn Cương, Giàng Seo Dùng, Sùng Seo Séng, Vàng Văn Huỳnh đã nói lên tất cả. Trước khi trận đấu diễn ra, cơ hội vô địch chia đều cho cả 4 vận động viên. Tuy nhiên, khi cuộc đua tranh diễn ra đến vòng thứ 2, Vàng Văn Huỳnh đã thể hiện được đẳng cấp và bản lĩnh của nhà đương kim vô địch, liên tục dẫn trước và về đích ở vị trí thứ nhất. Mặc dù rất cố gắng nhưng Vàng Văn Cương cũng chỉ giành vị trí á quân. Giàng Seo Dùng giành vị trí thứ 3. Mặc dù bị ngã ngựa ở trận chung kết, nhưng Sùng Seo Sèng rất nỗ lực, tiếp tục hoàn thành cuộc đua. Nỗ lực của Sèng nhận được sự động viên cổ vũ của tất cả các khán giả có mặt trên sân. Sau khi kết thúc trận đua chung kết, hàng nghìn người hâm mộ đã xuống sân động viên, chia sẻ niềm vui với các vận động viên.

Sau gần 3 giờ tranh tài quyết liệt, hấp dẫn, Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà năm 2013 đã kết thúc, thành công vượt trên sự mong đợi. Ban tổ chức đã trao giải Nhất cho vận động viên Vàng Văn Huỳnh (Na Hối), giải Nhì: Vàng Văn Cương (Na Hối), giải Ba: Giàng Seo Dùng (Thải Giàng Phố), giải Khuyến khích: Sùng Seo Sèng (Tả Van Chư) và trao giải nhất đồng đội cho xã  Tả Van Chư, giải Nhì xã Na Hối và giải Ba huyện Si Ma Cai.

* Một số hình ảnh ghi đậm dấu ấn tại giải 2013